เรื่องน่ารู้สุภาษิตพาเพลิน

1.ความหมายของสุภาษิต

สุภาษิต หรือ ภาษิต  หมายถึง ถ้อยคำที่กล่าวแนะนำ  สั่งสอน เตือนสติ ด้วยหลักความจริง ส่วนมากเป็นคำคล้องจอง  มีการสืบทอดมาแต่โบราณและแต่ละชุมชน กระทั่งแต่ละเหล่าอาชีพก็มีสำนวนของใครของมันคล้ายกันบ้าง แตกต่างกันไปบ้าง ทั้งนี้เพราะที่มาไม่เหมือนกันแต่โดยความหมายมักเทียบเคียงกันได้ แม้แต่ภาษาต่างวัฒนธรรมก็ยังมีส่วนคล้ายกันในทางอุปมา 

ตัวอย่างสุภาษิตไทย

         จงเอาเยี่ยงกา แต่อย่าเอาอย่างกา หมายความว่า ควรเอาแบบอย่างในสิ่งที่ดีเท่านั้น สิ่งที่ไม่ดีก็ไม่ควรทำตาม เหมือนกามีความขยันตื่นแต่เช้าเพื่อบินไปหาอาหาร เป็นคุณลักษณะที่มนุษย์ควรถือเป็นแบบอย่าง แต่ในทางที่ไม่ดีของกาที่ไม่ควรเอาแบบอย่างก็คือ กามีนิสัยขี้ลักขี้ขโมย

          ถ่มน้ำลายรดฟ้า  ใช้เป็นความหมายถึง  คนที่คิดร้ายหรือดูหมิ่นบุคคลที่สูงกว่า  คำว่า  "ถ่มน้ำลาย"  เป็นที่เข้าใจกันทั่วไปเกือบทุกชาติแล้วว่า  คือการแสดงกิริยาดูถูกดูหมิ่น  และมักใช้เป็นกิริยาแสดงออกให้อีกฝ่ายเห็นได้ชัด  แตกต่างกับลักษณะของการ  "บ้วนน้ำลาย"  เมื่อพูดว่า  "ถ่มน้ำลายรดฟ้า"  ก็หมายถึง การถ่มน้ำลายขึ้นไปที่สูงคือฟ้า น้ำลายนั้นก็ย่อมจะตกลงมาถูกหน้าตาของตนเอง ความหมายจึงอยู่ที่ว่า  การดูหมิ่น  หรือคิดร้ายต่อบุคคลที่สูงกว่าหรือที่เคารพทั่วไป  มักจะกลับเป็นผลร้ายหรืออภัยแก่ตนเองได้

2.ความรู้เกี่ยวกับสุภาษิต

สุภาษิตไทย แบ่งออกเป็น 2 ประเภท คือ

1. คำสุภาษิตประเภทที่พูด อ่านหรือเข้าใจเนื้อความได้ทันที โดยไม่ต้องแปลความหมาย

2. คำสุภาษิตประเภทที่พูด อ่านหรือฟังแล้วยังไม่เข้าใจเนื้อความนั้นในทันที ต้องนึกตรึกตรอง ต้องแปลความตีความหมายเสียก่อนจึงจะทราบเนื้อแท้ของความเหล่านั้น

 สำนวน หมายถึง โวหาร ทำนองพูด ถ้อยคำที่เรียบเรียง ถ้อยคำที่ไม่ถูกไวยากรณ์แต่รับใข้เป็นภาษาที่ถูกต้อง การแสดงถ้อยคำออกมาเป็นข้อความพิเศษเฉพาะภาษาหนึ่งๆ

สำนวนไทย มีความหมายโดยนัย เป็นลักษณะความหมายเชิงอุปมาเปรียบเทียบ ไม่แปลความหมายตามตัวอักษร จึงฟังแล้วมักจะไม่ได้ความหมายของตัวมันเอง ต้องนำไปประกอบกับบุคคล กับเรื่อง หรือเหตุการณ์จึงจะได้ความหมายเป็นคติเตือนใจ เช่นเดียวกับคำที่เป็นสุภาษิต

ความแตกต่างของสุภาษิตและสำนวน

 สุภาษิตจะไม่มีการเสียดสีหรือติชมอย่างคำพังเพย เป็นถ้อยคำที่แสดงหลักความเป็นจริง เป็นที่ยอมรับกันโดย ทั่วๆไป สุภาษิตนี้ยังมีความหมายรวมไปถึง สัจธรรม คำสั่งสอนที่เป็นความจริงอันเที่ยงแท้ทางศาสนาด้วย เช่น ตนเป็นที่พึ่งแห่งตน เป็นต้น

ตัวอย่างเช่น

3.เกร็ดความรู้เกี่ยวกับสุภาษิต

คอขาดบาดตาย

คอขาดบาดตาย หมายถึง ร้ายแรงถึงอาจต้องสูญเสียชีวิตได้ ขยายความ – สำนวนไทยคำว่า “คอขาดบาดตาย” โบราณท่านใช้เปรียบเทียบกับเรื่องราว เหตุการณ์ หรือสถานการณ์ที่เลวร้ายเป็นอย่างยิ่ง มีความร้ายแรงและรุนแรงถึงชีวิตได้ 

คนล้มอย่าข้าม

คนล้มอย่าข้าม หมายถึง อย่าดูถูกหรือซ้ำเติมคนที่พลาดพลั้งเผลอ ขยายความ – สุภาษิต คนล้มอย่าข้าม โบราณท่านใช้สอนคนให้เห็นใจคนที่ทำอะไรผิดพลาด คนที่ทำอะไรแล้วล้มเหลว หรือกำลังประสบปัญหาชีวิต ถึงแม้จะช่วยเหลืออะไรเขาไม่ได้ ก็ไม่ควรซ้ำเติมให้เขาแย่ลงก ...

แทงใจดำ

แทงใจดำ หมายถึง พูดตรงกับความในใจของผู้ฟัง ขยายความ – สำนวนไทยคำว่า แทงใจดำ นิยมใช้อธิบายคำพูดที่ตรงกับใจหรือตรงกับความคิดของผู้ฟัง สามารถนำไปใช้ได้ทั้งความหมายในทางดีและทางไม่ดี แต่จะพบเห็นในทางไม่ดีเสียมากกว่า

ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ

ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ หมายถึง สิ่งที่มีอยู่หรือเกิดตามธรรมชาติ อันอาจนำมาใช้ให้เป็นประโยชน์ได้ ขยายความ – สำนวนไทยคำว่า ทรัพย์ในดิน สินในน้ำ นิยมใช้อธิบายหรือกล่าวถึงสิ่งที่มีอยู่แล้วตามธรรมชาติ อาจจะหมายถึงของเราหรือของประเทศของเราก็ได้ 

ถ่มน้ำลายขึ้นฟ้า รดหน้าตัวเอง

ถ่มน้ำลายขึ้นฟ้า รดหน้าตัวเอง หมายถึง การคิดร้ายหรือดูหมิ่นบุคคลที่สูงกว่า ขยายความ – สำนวนไทยคำว่า ถ่มน้ำลายขึ้นฟ้า รดหน้าตัวเอง โบราณท่านนิยมใช้กับคนที่ไม่รู้จักที่สูงที่ต่า คิดการอันไม่สมควร ทั้งการดูหมิ่นเหยียดหยาม

คว้าน้ำเหลว

คว้าน้ำเหลว หมายถึง ไม่ได้ผลตามต้องการ ขยายความ – สำนวนไทนคำว่า คว้าน้ำเหลว นิยมใช้อธิบายว่าทำภารกิจที่ตั้งใจล้มเหลว ไม่สำเร็จตามที่คาดไว้ เปรียบได้ดั่งการใช้มือคว้าหรือหยิบน้ำ ซึ่งจะไม่สามารถหยิบน้ำซึ่งเป็นของเหลวติดมือมาได้

หามรุ่งหามค่ำ

หามรุ่งหามค่ำ หมายถึง การทำอะไรแบบตลอดวันตลอดคืน ขยายความ -สํานวนไทยคำว่า หามรุ่งหามค่ำ นิยมใช้กับคนที่ทำงานไม่ได้หยุดหย่อน ทำกันทั้งวันทั้งคืน อาจจะด้วยเพราะความขยันขันแข็งมาก หรือมีเหตุการณ์บังคับให้ต้องทำเช่นนั้น

รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง

รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง หมายถึง ทําไม่ดีหรือทําผิดแล้วไม่รับผิด กลับโทษผู้อื่น ขยายความ – สํานวนไทยคำว่า รำไม่ดีโทษปี่โทษกลอง นิยมใช้กับคนที่ไม่ค่อยยอมรับความจริงหรือไม่ค่อยยอมรับความผิดพลาดของตนเอง เมื่อเกิดความผิดพลาดขึ้นก็มักโยนความผิดให้กับผู้อื่น

มะนาวไม่มีน้ำ

มะนาวไม่มีน้ำ หมายถึง คำพูดที่ไม่ไพเราะ พูดห้วนๆ ขยายความ – สํานวนไทยคำว่า มะนาวไม่มีน้ำ นิยมใช้กับคนที่ชอบพูดอะไรห้วนๆ พูดแข็งๆ พูดจาไม่มีหางเสียงหรือพูดจาไม่อ่อนหวาน ตัวอย่างเช่น นายดูผู้หญิงคนนี้ซิ สวยเสียเปล่าแต่พูดจามะนาวไม่มีน้ำเลย

สุนัขจนตรอก

สุนัขจนตรอก หมายถึง คนที่ฮึดสู้อย่างสุดชีวิต เพราะจวนตัว ขยายความ – สํานวนไทยคำว่า สุนัขจนตรอก คนโบราณมักใช้เปรียบเทียบกับคนที่หมดทางหนี หมดหนทางเอาตัวรอด จำเป็นต้องต่อสู้อย่างสุดชีวิตเพื่อเอาตัวรอดให้ได้ เปรียบได้กับสุนัขที่หมดทางหนี มันจะหันมา 

4.สุภาษิตประจำใจ

*ความหอมของคนดี ย่อมหอมทวนลม 

*พึงตามระวังจิตของตน 

*ถ้าไม่ทำความดี ชีวิตอยู่ร้อยปีก็ไม่มีค่า 

*ถ้าไม่ทำความดีที่บนดิน จะถวิลถึงสวรรค์นั้นอย่าหมาย 

*ลิขิตเป็นของฟ้า ชะตาเป็นของคน ชะตาดีหรือร้าย อยู่ที่การกระทำของตัวเราเอง 

*แสงสว่างทำลายความมึด ปัญญาทำลายความโง 

*ดูตัวเอง คอยเฝ้าดูความผิด ดูญาติมิตร ให้พินิจความดี 

*แสวงหาลาภจากการทำงาน ดีกว่าบนบานบวงสรวง 

*ยิ่งเกลียดยิ่งใกล้ ยิ่งรัก ยิ่งไกล 

*คนฉลาดที่ขาดคุณธรรม เป็นผู้นำที่ดีไม่ได้ 

*ความคิดที่ดีที่สุดของเรา มักจะมาจากผู้อื่น 

*รู้จักคนทั่วโลก แต่รู้จักใจได้ไม่กี่คน 

*โมหะ เป็นตาข่ายที่สุดร้ายในชีวิต 

*ต่างคนต่างความคิด จะกำหนดให้เป็นอย่างเดียวกันไม่ได้ 

*ความผิดเป็นครูก็จริง แต่อย่าทำผิดซ้ำ 

*ศีลธรรมไม่มีวันเสื่อม แต่คนต่างหากที่เสื่อมจากศีลธรรม 

*จงอย่าทำบาปเพราะเห็นแก่ตัว อย่าทำชั่วเพราะเห็นแก่คนอื่น 

*เมื่อบุคคลไม่มีสิ่งที่ตนชอบ บุคคลนั้นต้องชอบสิ่งที่ตนมี 

*คนไหนที่พูดไม่จริง เสียงนั้น...สู้เสียงไก่ขันและหมาเห่าไม่ได้ 

*มองทางโลก...ให้มองทางต่ำ  แต่ถ้ามองทางธรรม ..ให้มองทางสูง 

*เมื่อรู้ว่าการใดเป็นประโยชน์ พึงรีบทำการนั้น 

*ระฆังดังเมื่อคนตี คนดีไม่ตีก็ดัง ทำดีแล้วดัง ดีกว่าคนชังเพราะชั่ว 

*ถ้าจะพัฒนาตัวเขา ให้พัฒนาตัวเราก่อน ถ้าจะทำตัวให้เหมือนเขา ให้ดูเงาตัวก่อน 

*เมื่อโกรธคน จะไม่เห็นประโยชน์ทั้งของตนและของคนอื่น 

*พรุ่งนี้มีไว้สำหรับแก้ไขข้อผิดพลาดของวันนี้ มิใช่ส่งเสริมความผิดพลาดให้สมบูรณ์เต็มที่ 

*รักคนอื่นให้มากกว่าตนเอง แต่อย่าไว้ใจผู้อื่นให้มากว่าตัวเอง 

*ผู้มีสติ รู้จักใช้ปัญญาย่อม มีความเจริญทุกเมื่อ